over preventie van wetenschapsfraude

Een paar gevallen van wetenschapsfraude hebben een discussie over preventie veroorzaakt. Men vraagt zich af of huidige studenten wel voldoende gewezen worden op de schade die ze straks als onderzoeker zullen aanrichten, zowel aan de wetenschap als aan zichzelf, als ze losjes met de waarheid gaan omspringen. Suggesties voor maatregelen zijn er vele, uiteenlopend van speciale contacturen student-docent tot het laten afleggen van een eed door iedere student. Of het een of het ander zal helpen zal moeten blijken, en ook hoe het zich zal verdragen met de prikkels tot productie. In ieder geval lijkt me dat het ook eenvoudiger, en goedkoper, kan.

Het oude Zoötomisch Laboratorium - inmiddels allang door lelijke nieuwbouw vervangen - van de Leidse Universiteit had een monumentale ingang aan de Witte Singel. Via stoep en voordeur kwam je in een hoge, witte hal met twee niveau's en een trap daartussen. Hoog tegen de rechterzijwand waren enkele uitspraken van vroegere hoogleraren geschilderd. Als student kwamen we daar niet alleen minstens 2x per dag langs, maar we zaten er vaak ook als we te vroeg of te laat voor college waren, of in een vrij uur als het buiten regende. Vandaar dat die spreuken zodanig in ons geheugen gebrand werden dat ik ze nóg uit 't hoofd kan citeren, inclusief de zeer oude spelling van de middelste:

"WAARHEIDSLIEFDE IS DE EERSTE EN VOORNAAMSTE EIGENSCHAP VAN DEN NATUURONDERZOEKER. ZIJNE VORMING IS GEHEEL MISLUKT, WANNEER DEZE EIGENSCHAP NIET HEERSCHENDE BIJ HEM GEWORDEN IS."

Was getekend: J. van der Hoeven.
Het was zeker niet alleen de dagelijkse inprenting. Het betoogje van 2 zinnen zélf ging regelrecht naar de kern van de zaak. Niet: eerlijkheid, maar: waarheidsliefde. Willen weten hoe het écht zit, en dat met anderen delen; dát is de drijfveer van de wetenschap. Dat op de eerste en belangrijkste plaats - niet verhandelbaar. Pas daarna komen motieven als ambitie aan bod: bewonderd worden, een mooie baan, veel geld verdienen. Als het niet zo zit, dan moet je geen wetenschapper worden.

Dit klinkt wellicht vreemd in onze tijd waarin wetenschappelijk onderzoek en economische belangen nogal verstrengeld geraakt zijn. Maar die recente gevallen gingen nu juist over onderzoekers die het om de roem te doen was, en niet over een beetje gesjoemel bij het testen van potentiële bestsellers.

En de methode van die oude professor van der Hoeven? Wellicht een idee!